تحسین کودکان یکی از ابزارهای مؤثر در تربیت و رشد آن‌هاست. والدین و مربیان با استفاده از تحسین می‌توانند رفتارهای مثبت را تقویت کرده و انگیزه‌ی درونی کودکان را افزایش دهند. اما آیا همیشه تحسین مفید است؟ تحقیقات نشان می‌دهد که تحسین بیش‌ازحد یا نادرست می‌تواند اثرات منفی بر اعتماد به نفس و انگیزه‌ی کودکان داشته باشد.
- انواع تحسین در روان‌شناسی کودک
تحسین به دو دسته‌ی اصلی تقسیم می‌شود:
- تحسین شخصی (Person Praise): تمرکز بر ویژگی‌های ذاتی کودک مانند «تو خیلی باهوشی». این نوع تحسین ممکن است کودکان را به سمت دیدگاه ثابت از هوش سوق دهد و در مواجهه با شکست، اعتماد به نفس آن‌ها را کاهش دهد.
- تحسین فرآیندی (Process Praise): تمرکز بر تلاش و فرآیند انجام کار مانند «تو خیلی تلاش کردی». این نوع تحسین انگیزه‌ی درونی را افزایش داده و کودکان را به پذیرش چالش‌ها ترغیب می‌کند.
مطالعات نشان داده‌اند که تحسین فرآیندی نسبت به تحسین شخصی تأثیرات مثبت‌تری بر رشد روانی کودکان دارد .
- تأثیرات مثبت تحسین مناسب
تحسین مناسب می‌تواند:
- افزایش انگیزه‌ی درونی: کودکان با دریافت تحسین فرآیندی، بیشتر به تلاش و یادگیری علاقه‌مند می‌شوند.
- تقویت اعتماد به نفس: تحسین به موقع و مناسب می‌تواند احساس ارزشمندی را در کودکان تقویت کند.
بهبود رفتار اجتماعی: تحسین رفتارهای مثبت اجتماعی مانند همکاری و همدلی، این رفتارها را در کودکان تقویت می‌کند .
- خطرات تحسین بیش‌ازحد
تحسین بیش‌ازحد یا نادرست می‌تواند منجر به:
- کاهش انگیزه‌ی درونی: کودکان ممکن است به جای لذت بردن از یادگیری، تنها به دنبال دریافت تحسین باشند.
- ترس از شکست: تحسین بیش‌ازحد می‌تواند فشار برای موفقیت ایجاد کند و کودکان را از پذیرش چالش‌ها بازدارد.
- وابستگی به تأیید دیگران: کودکان ممکن است برای احساس ارزشمندی، همواره به تأیید دیگران نیاز داشته باشند .
- راهکارهای تحسین مؤثر
برای تحسین مؤثر کودکان:
- تمرکز بر تلاش و فرآیند: به جای تمرکز بر نتایج، تلاش و پشتکار کودک را تحسین کنید.
- صادقانه و مشخص: تحسین باید واقعی و مشخص باشد تا کودک بداند کدام رفتار او مورد تأیید است.
- اجتناب از اغراق: تحسین‌های اغراق‌آمیز ممکن است اعتماد کودک را کاهش دهد.
- توجه به نیازهای فردی: هر کودک منحصر به فرد است؛ تحسین باید متناسب با ویژگی‌ها و نیازهای او باشد.
- نتیجه‌گیری
تحسین کودکان، زمانی که به درستی و با تعادل انجام شود، می‌تواند ابزار قدرتمندی برای رشد روانی و اجتماعی آن‌ها باشد. والدین و مربیان باید با آگاهی از نوع و میزان تحسین، به تقویت انگیزه‌ی درونی و اعتماد به نفس کودکان کمک کنند.
- منابع
- Henderlong, J., & Lepper, M. R. (2002). The effects of praise on children’s intrinsic motivation: A review and synthesis. Psychological Bulletin, 128(5), 774–795.
- Dweck, C. S. (2007). Praising intelligence: Costs to children’s self-esteem and motivation. Bing Nursery School Lecture.
- Brummelman, E., et al. (2016). When and why praise backfires in children with low self-esteem. Child Development Perspectives, 10(2), 111–115.
- Child Mind Institute. (n.d.). Are Our Children Overpraised
- Psychology Today. (2022). Should Parents Really Stop Praising Their Children
